با توجه به اهمیت روز افزون آلودگی هوا، طرح بازیافت بخار سوخت که در ایران با نام طرح کهاب شناخته میشود بیش از پیش مطرح شده است. در رابطه با این طرح در محتوای دیگری در بلاگ به صورت کامل توضیح داده شده است.
اما به طور خلاصه طرح کهاب شامل ۳ مرحله است که مرحله دوم آن مربوط به جمع آوری بخار سوخت از درون باک خودروها است. این مرحله به طور مستقیم با نازل در ارتباط است و پمپ بنزینی که این طرح را اجرایی کرده باشد باید از نازل با ویژگیهای خاصی استفاده کند. تکنولوژی سیستم بازیافت بخار با توجه به سخت شدن استانداردها در حال پیشرفت است.
اما به طور کلی نیاز است که نازل سوخت به صورت کامل به ورودی باک خودرو بچسبد تا اجازه ندهد بخارات درون باک در محیط جایگاه سوخت پخش شوند. از طرف دیگر سیستمی لازم است تا بخار سوخت از طریق نازل به مخزن انتقال داده شود. در شکل زیر جزئیات بیشتری در رابطه با نازلی که در سیستم بازیابی بخار سوخت استفاده میشود ارائه شده است. انتهای خرطومی پلاستیکی که بر روی نازل متصل شده است به دیوارهی اطراف باک میچسبد. بخار سوخت موجود در باک از مسیر جداگانهای در نازل به سمت دیسپنسر حرکت میکند و از آنجا به مخزنهای جایگاه منتقل میشوند.
شیوه انتقال بخار سوخت
انتقال بخار سوخت به مخزن به دو روش امکان پذیر است. در یک روش بخار سوخت با بوجود آمدن فشار منفی اندک در مخزن و فشار مثبت کوچکی در باک خودرو، از باک به طرف مخزن منتقل میشود. اما در روش دیگر از یک پمپ خلا کمک میگیریم و بخار سوخت موجود در مخزن توسط پمپ مکیده شده و به مخزن انتقال داده میشود.
همانطور که در شکل مشاهده میکنید نازل (Nozzle) مربوط به هر کدام از این مدلها متفاوت خواهد بود. نازلی که با پمپ خلا کار میکند خرطومی کوچکتری دارد که بیشتر وظیفهی قیف را انجام میدهد و نیاز به مهر و موم کردن شدید نازل به باک خودرو نیست. با توجه به کوچک بودن فشار مثبت درون باک و فشار منفی درون مخزن، معمولا از روش دوم یعنی از پمپ خلا استفاده میکنند.
تشخیص نازلهای طرح کهاب که از سیستم مکش بهره میگیرند کار دشواری است. زیرا بعضی از این مدلها خرطومی هم ندارند و فقط در سر نازل سوراخهایی وجود دارد که بخار از طریق آنها مکیده میشود و توسط یک لوله نازک هم محور با لوله نازل به دیسپنسر منتقل میگردد. بنابراین در این مدل شلنگ کوچکتری نسبت به مدل بدون پمپ خلا داریم.
نازل سازگار با سیستم ORVR
بعضی از خودروها سیستم جمع آوری سوخت درونی (ORVR) دارند و هر روز بر تعداد این خودروها افزوده میشود. اگر در هنگام سوخت گیری این خودروها مرحله دوم طرح کهاب اجرا شود، با توجه به اینکه بخار سوختی در درون باک وجود ندارد، مقداری هوا از باک به طرف مخزن جایگاه میرود.
با توجه به حجم کمتر هوا نسبت به بخار سوخت، وجود هوا در مخزن باعث تبخیر بیشتر سوخت در مخزن میشود. در سیستم بازیافت بخاری که از پمپ خلا استفاده نمیکند. مشکلی در مواجهه با خودروهای دارای ORVR نداریم، زیرا در این حالت مکشی توسط پمپ نداریم. همچنین فشار مثبتی ناشی از سوخت گیری نیز در باک خودرو بوجود نمیآید که باعث انتقال هوا از باک به مخزن شود.
اما در حالتی که پمپ خلا داریم قطعا هوای درون باک خودروهای دارای ORVR به مخزن منتقل میشود. بنابراین نازلهایی طراحی و ساخته شدهاند که با خودروهای دارای سیستم ORVR سازگار هستند. زمانی که به جای بخار سوخت، هوا وارد قسمت بازیافت بخار نازل شود، نازل به صورت اتوماتیک سیستم بازیافت بخار را قطع میکند و از وارد شدن هوا به مخزن جلوگیری میکند.
انتخاب نازل سوخت
بنابراین برای انتخاب یک نازل سوخت عاملهای گوناگونی دخیل هستند. اولین قدم برای انتخاب نازل تعریف نیاز است. برای مثال اگر جایگاه سوخت مورد نظر ما مرحله دوم طرح کهاب را اجرا کرده است باید از نازل دارای سیستم بازیافت بخار استفاده کرد. یا اگر خودروهایی که دارای سیستم ORVR هستند، بهتر است از نازل ORVR استفاده کنیم.
از دیگر فاکتورهای تاثیر گذار در انتخاب یک نازل میتوان به حداکثر دبی انتقالی اشاره کرد. بعضی از برندها نمودار دبی بر حسب فشار نازل را برای یک دما و فرآورده خاص ارائه دادهاند که میتوان با توجه به فشار دبی انتقالی توسط نازل را به صورت دقیق به دست آورد. همچنین در انتخاب یک نازل باید اندازه اتصالات و نوع فرآوردههای سازگار نیز در نظر گرفته شود.
برندهای مطرح در حوزهی تجهیزات جایگاههای سوخت از تهیه کنندگان اصلی نازلها هستند. PIUSI با ارائه مدلهای اتوماتیک A60 تا A280 از دبی ۶۰ تا ۲۸۰ لیتر در دقیقه و قطر دهانه خارجی ۲۴ و ۳۹ میلیمتر برای مصارف معمولی و سنگین و مدل دستی SELF 2000&3000 که حداقل مقاومت و حداکثر بازدهی را دارند.
این نازلها با سیستمهایی که پمپ ندارند و به صورت ثقلی کار میکنند، سازگار هستند. همچنین قابلیت انتقال انواع فرآورده با دبی ۱۵۰ لیتر در دقیقه را دارند. GESPASA، OPW و تا حدودی AILE از دیگر برندهای مطرح در حوزه تجهیزات جایگاه سوخت هستند که انواع مختلف نازل نیز ارائه میدهند. نازلهای این برندها نیز بسیار متنوع بوده و انواع تکنولوژیهای روز دنیا در این نازلها استفاده شده است که باعث شده ایمنی و بازدهی به حداکثر میزان خود برسد.
شلنگ دیسپنسر
بین دیسپنسر و و نازل سوخت نیاز به یک اتصال انعطاف پذیر و در عین حال ایمن داریم که مشتری یا اپراتور بتواند نازل را به راحتی از دیسپنسر بردارد و در درون باک قرار دهد. بهترین اتصال انعطاف پذیر شلنگ است. شلنگهای سوخت جنسهای متنوعی دارند که میتوان به کامپوزیتی، پلاستیک مقاوم، بافتدار و .. اشاره کرد.
ایمنی، ویژگی اصلی همۀ این مدلهاست. زمانی میتوان گفت یک شلنگ ایمن است که اتصالات آن کاملا استاندارد باشند، در مقابل ضربه، خراش، خمش، آتش، سرما و … کاملا مقاوم باشند. برای بوجود آوردن این سطح از مقاومت معمولا لایه داخلی را از پلاستیک و لایه میانی را از الیاف بافته شده و لایه خارجی را نیز از پلاستیک میسازند.
داشتن سیم ارت نیز یکی دیگر از ویژگیهای مهم شلنگ است که از بوجود آمدن جرقه در شلنگ و اطراف آن جلوگیری میکند. شلنگهای کامپوزیتی یکی از مقاومترین شلنگها هستند که به نسبت شلنگ پلاستیکی وزن کمتری دارند. کار با آنها سادهتر است و همچنین در مقابل تغییرات آب و هوا نیز مقاوم خواهند بود و طول عمر بیشتری دارند.
به طور کلی در انتخاب یک شلنگ دیسپنسر مهمترین موضوع ایمنی است که خود شامل جنس، دما و فشار کارکردی و .. است. همچنین نوع فرآورده انتقالی؛ زیرا بعضی از شلنگها فقط قابلیت کار با یک نوع فرآورده خاص را دارند.
یک دسته دیگر، شلنگهای بازیافت بخار هستند. در این شلنگها یک لوله باریک با شلنگ هم محور است به صورتی که بخار سوخت از داخل آن به سمت دیسپنسر عبور میکند. این شلنگها در جایگاههایی که مرحله دوم طرح کهاب استفاده میشود.
اکثر برندهای مطرح در زمینه جایگاههای سوخت شلنگ دیسپنسر را نیز عرضه میکنند. که از برندهای تامین کننده شلنگ میتوان به PIUSI، GESPASA، POLYHOSE و … اشاره کرد.